MIEJSCE WYDANIA

Mówiąc o wydawcach, w sposób pośredni dotknęliśmy również kolejnej sprawy jaką stanowi miejsce ukazywania się serii. Wiadomo, że w całym badanym okresie dominującym ośrodkiem wydawniczym w Wielkopolsce był Poznań. Jednakże poza nim nie małą rolę odgrywały również inne ośrodki. Tak na przykład do 1918 roku ukazywało się w nich blisko 20% całej produkcji wydawniczej16. W przypadku serii różnica jest większa, gdyż udział ośrodków prowincjonalnych nie przekroczył w produkcji wydawnictw seryjnych 10%. Przy czym do 1918 roku poza Poznaniem ukazywało się ich blisko 17%, gdy w latach 1919-1945 nieco mniej niż 7%. Ponownie należy próbować wyjaśniać to zróżnicowaniem kręgu wydawców serii, a także zwiększeniem roli Poznania w życiu regionu i rozpoczęciem funkcjonowania w nim – od momentu podjęcia przez Poznań roli miasta znaczącego w nowo budowanym państwie polskim – instytucji, urzędów, stowarzyszeń itp. a także uniwersytetu, dla których nie było miejsca w mieście prowincjonalnym jakim był Poznań w czasach zaborów.

Najaktywniejszymi ośrodkami wydawniczymi poza Poznaniem były oczywiście Leszno i Gniezno. W pierwszym z nich ukazało się 13, a w drugim 11 serii. W czasie gdy Günther posiadał filię w Gnieźnie i firmował swe wydawnictwa wspólnym oznaczeniem Leszno-Gniezno wydał jedną serię. W okresie lat 1919-1945 Gniezno 4-krotnie występuje w adresach wydawniczych wspólnie z Poznaniem, gdy Leszno występuje w takiej roli dwukrotnie w okresie poprzednim. Powoduje to więc względną równowagę tych miast pod względem aktywności wydawniczej. Inne ośrodki występują już w znacznie mniejszym natężeniu, na przykład Kościan sześciokrotnie, czterokrotnie Potulice i działające w nim Seminarium Zagraniczne, Piła. Kępna, Ostrzeszów i Środa dwukrotnie a w pojedynczych przypadkach: Czarnków, Górka Duchowna, Jarocin, Krobia, Szamotuły, Śrem, Wągrowiec. Równie ciekawym zjawiskiem jest to, że odnotowano 42 serii, w przypadku których jako miejsce wydania występuje Poznań w łączności z innym ośrodkiem. Większość z nich odnotowano w ostatnim z wyszczególnionych okresów. W poprzednich okresach zjawisko to uznać można w zasadzie za marginalne. Tu, obok wspomnianego już układu Poznań-Gniezno, najczęściej pojawiają się serie, których poszczególne tomy wydawane były w Poznaniu i w: Warszawie (15), Lwowie (6), Krakowie (6), Wrocław 2, Bydgoszczy, Chojnicach, Katowice, Toruniu po 1, a nawet w ośrodkach zagranicznych: Berlinie 3 (w tym raz jako Charlottenburg), Dahlen (1), Lipsku (1) Plauen (3) oraz Pradze (1). Stanowi to pośredni dowód na rozwój odmiennej od poprzedniej sytuacji na rynku wydawniczym w odrodzonej Polsce. Pojawiła się możliwość zakładania oddziałów czy filii w zupełnie nowych ośrodkach, kooperacji z nowymi partnerami, współpracy z innymi autorami i instytucjami, zdobycia nowych rynków zbytu oraz połączenia wspólnych ideowo, a trudnych do tej pory z uwagi na rozdzielenie terytorialne do wspólnego zrealizowania, planów czy koncepcji wydawniczych a także kulturalnych, politycznych, oświatowych itp. Odzyskanie państwowości stworzyło tu niedostępne uprzednio możliwości.

 


16. Por.: Jazdon A., Przeobrażenia wielkopolskiej oferty wydawniczej lat 1801-1918. W: Kronika Wielkopolski, nr 4 (57)/1990, s.9